Wielkia historia zabytkowego lotniska w krakowskich Czyżynach
Lotnisko w krakowskich Czyżynach jest jednym z najstarszych lotnisk w Polsce i miało ogromne znaczenie dla rozwoju polskiego lotnictwa wojskowego oraz cywilnego. Powstało na początku XX wieku i przez dekady pełniło kluczową rolę w historii awiacji. Było świadkiem burzliwych wydarzeń historycznych, stanowiąc strategiczny punkt dla wojskowych operacji, a także centrum pionierskich inicjatyw w lotnictwie cywilnym.
Początki lotniska
Początki lotnictwa w Krakowie sięgają czasów zaborów. W 1912 roku Austriacy założyli wojskowe lotnisko na terenie ówczesnej wsi Czyżyny, dostrzegając potencjał tej lokalizacji do celów szkoleniowych i operacyjnych. Pierwsze konstrukcje lotnicze wykorzystywano głównie w ramach ćwiczeń wojskowych, a obiekt stanowił istotny element militarnego zaplecza Monarchii Austro-Węgierskiej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku lotnisko przejęło Wojsko Polskie, stając się jednym z głównych ośrodków lotniczych II Rzeczypospolitej.
Rozwój w okresie międzywojennym
W okresie międzywojennym lotnisko w Czyżynach przeżywało dynamiczny rozwój. W 1923 roku powstała tutaj pierwsza w Polsce cywilna linia lotnicza obsługiwana przez Polską Linię Lotniczą Aerolot, co było przełomowym wydarzeniem dla polskiej komunikacji lotniczej. W latach 20. i 30. XX wieku na lotnisku prowadzono intensywne prace modernizacyjne – budowano nowoczesne hangary, magazyny paliwowe oraz infrastrukturę umożliwiającą sprawną obsługę samolotów pasażerskich i wojskowych. W 1928 roku powstał pierwszy murowany terminal pasażerski, który stał się symbolem postępu technicznego i organizacyjnego w polskim lotnictwie.
II wojna światowa
Podczas II wojny światowej lotnisko zostało zajęte przez Luftwaffe i wykorzystywane do operacji wojskowych, w tym nalotów oraz transportu wojskowego. Niemcy przeprowadzili szeroko zakrojone prace modernizacyjne, wydłużając pasy startowe oraz rozbudowując infrastrukturę. Po wyzwoleniu Krakowa w 1945 roku lotnisko przejęła Armia Czerwona, a następnie ponownie Wojsko Polskie. W okresie powojennym obiekt podlegał dalszym przekształceniom, co miało wpływ na jego późniejsze losy.
Powojenna rola lotniska
Po wojnie lotnisko w Czyżynach stopniowo traciło na znaczeniu jako główny port lotniczy Krakowa. W latach 50. przeniesiono ruch pasażerski na nowo powstałe lotnisko w Balicach, a Czyżyny stały się bazą wojskową i ośrodkiem szkoleniowym. W miarę rozwoju lotnictwa cywilnego i wzrostu ruchu pasażerskiego nowe lotnisko w Balicach przejęło funkcje lotniska miejskiego, a Czyżyny z biegiem lat stopniowo traciły na znaczeniu. W latach 60. lotnisko zostało częściowo zlikwidowane, a jego teren stopniowo przeznaczano na cele przemysłowe i urbanistyczne.
Powstanie Muzeum Lotnictwa Polskiego
Na początku lat 60. podjęto decyzję o utworzeniu Muzeum Lotnictwa Polskiego na terenie dawnego lotniska. W 1964 roku powstało muzeum, które stopniowo rozbudowywano, stając się jednym z najważniejszych ośrodków popularyzujących historię lotnictwa w Polsce. Dziś placówka ta gromadzi unikalne eksponaty, w tym przedwojenne samoloty, śmigłowce oraz dokumentację techniczną dotyczącą rozwoju lotnictwa. W zbiorach muzeum znajdują się także rzadkie modele samolotów z różnych okresów historycznych, co przyciąga zarówno pasjonatów awiacji, jak i badaczy historii techniki lotniczej.
Lotnisko w XXI wieku
Dziś teren dawnego lotniska w Czyżynach to miejsce o ogromnym znaczeniu historycznym i kulturowym. Dzięki Muzeum Lotnictwa Polskiego zachowano dziedzictwo lotnicze Krakowa, a historia tego miejsca wciąż fascynuje miłośników awiacji. Przeszłość lotniska w Czyżynach to nie tylko dzieje samego portu lotniczego, ale także świadectwo postępu technologicznego, strategii wojskowych oraz pasji pionierów polskiego lotnictwa.
Obecnie teren dawnego lotniska pełni również ważną funkcję rekreacyjną i społeczną. Jest to jedna z największych przestrzeni otwartych w Krakowie, gdzie każdego dnia tysiące mieszkańców, rodzin, sportowców oraz turystów korzystają z możliwości aktywnego wypoczynku. Liczne ścieżki spacerowe, trasy rowerowe oraz otwarte przestrzenie sprzyjają rekreacji i integracji społecznej. W czasach pandemii COVID-19 miejsce to stało się bezpiecznym azylem dla mieszkańców, którzy mogli swobodnie spacerować i uprawiać sport na świeżym powietrzu. Istotnym elementem tego obszaru jest Lotniczy Park Kulturowy, który powstał w celu ochrony i popularyzacji dziedzictwa dawnego lotniska. Dzięki niemu zachowano historyczne elementy infrastruktury lotniczej, a teren lotniska pełni także funkcję edukacyjną, organizując liczne wydarzenia, wystawy plenerowe oraz warsztaty tematyczne.
Obecnie zabytkowe lotnisko w Czyżynach, mimo że straciło swoją pierwotną funkcję, nadal odgrywa istotną rolę w życiu miasta, łącząc historię z nowoczesnym stylem życia krakowian. To idealne miejsce by stworzyć tu park wzorem Nowojorskiego central parku. Presja zabudowy tego cennego terenu ze strony Politechniki Krakowskiej a także ze strony komercyjnych deweloperów powoduje, że pilną staje sie potrzeba utworzenia w tym miejscu trawłego prawnego rozwiązania chroniącego ten obszar przed wszelką zabudową.